Lekcja bez języka pomostowego przygotowana, słownictwo przemyślane, definicje zaplanowane… Hm, ale jak ja im powiem, jak poproszę o zrobienie tego, co zaplanowałam? Jak się upewnię, że mnie rozumieją?
Najtrudniej, uważam, będzie z kursantami i kursantkami rozpoczynającymi naukę polskiego, więc na tym poziomie się skupimy w tym wpisie.
Zacznijmy od zadania?
Wyobraź sobie zatem, że jesteś teraz na zajęciach i to mówisz. Nie myśl – 'powiedziałabym tak i tak’, ale postaraj się sformułować gotową wypowiedź.
To do dzieła!
Spróbuj zamienić poniższe polecania i pytania na odpowiednie dla poziomu A1.
1. Powtórzy pan to słowo?
2. Jakie pytanie tu zadamy?
3. Zacznij to czytać, a potem przejdziemy do ćwiczeń.
4. Dzisiaj będę chciała porozmawiać z panem o wyglądzie i częściach ciała.
5. Proszę odmienić przez przypadki.

Jeśli nigdy czegoś takiego nie robiłaś, daj sobie czas, zastanów się, które słowa są zdecydowanie za trudne, co jest zbędne, co można prościej. Możesz zapisać sobie swoje pomysły, modyfikować je… Tutaj nie ma jednej dobrej odpowiedzi. Jest wiele dróg dotarcia do uczących się.
Poniżej zaprezentuje Ci swoje propozycje, oparte na moim doświadczeniu i zrozumiałe dla moich kursantów. Niestety jestem tutaj ograniczona do słowa pisanego, ale miej w głowie, proszę, że większość tego, co mówię do kursantów i kursantek na poziomie początkującym wspieram gestem, rysunkiem, działaniem.
1. Proszę powtórzyć! Jest to jedno z pierwszych poleceń, które wprowadzam i które bardzo się przydaje. Tłumacząc je, można pokazać ruchem ręki powtarzalność czy też parę razy powtórzyć to samo słowo.
Dlaczego nie Powtórzy pan to słowo?
Od początku warto konsekwentnie trzymać się poleceń zaczynających się od Proszę… Jest ono słowem kluczem, sygnałem. Mieszanie sposobów komunikacji na wczesnym etapie nauki może wywoływać dezorientację i zamiast skupić się na działaniu – powtarzaniu, ćwiczeniu wymowy, tracimy czas i wybijamy się z rytmu.
2. Mówię: Jakie jest pytanie? Jeśli kursant albo kursantka nie rozumie słowa pytanie, wypisuję parę (znanych już) pytań i podkreślam znak zapytania. Można dodać odpowiedzi i podkreślić pytania.
Co złego jest w Jakie pytanie tutaj zadamy?
Trudności sprawią tu: słowo zadawać (z poziomu B1), forma liczby mnogiej czasownika (uczący_a się może mieć problem ze zrozumieniem, że to do niej się zwracamy), a także zdanie pytające (pojawiające się też w poprzednim punkcie) – nie ma jasnego sygnału do wykonania polecenia.

3. Raczej skupiam się na jednym poleceniu w danym momencie. Mówię: Proszę przeczytać i jednocześnie wskazuję na tekst oraz własne oczy, a po przeczytaniu byłby czas na: Teraz ćwiczenie numer jeden (zawsze odwracam książkę do uczących się i pokazuję konkretne ćwiczenie).
Zacznij to czytać, a potem przejdziemy do ćwiczeń jest bardzo złożonym komunikatem. Zacząć oraz przejść to słowa z poziomu minimum B1 w aspekcie dokonanym, raz zastosowany został tryb rozkazujący (poziom A2), a raz tryb oznajmujący oraz czas przyszły dokonany (B1). Wszystko razem jest niezwykle trudne i właściwie niemożliwe do zrozumienia na poziomie początkującym.
4. Dzisiaj anatomia (pokazuję nos, oko, nogę, wypowiadając ich nazwy) i fizjonomia (i dodaję pokazując jednocześnie: blond włosy, brązowe oczy, wysoki, niski).
Dzisiaj będę chciała porozmawiać z panem o wyglądzie i częściach ciała.
Kiedy zwracam się do kursantów, staram się wspierać to, co mówię działaniem. Nie opowiadam o tym co, chcę czy będę robić, tylko przechodzę do działania, do komunikacji. Powyższa fraza jest więc trudna nie tylko ze względu na pewną bierność, ale też ze względu na użyte czas przyszły oraz słownictwo: wygląd części i ciało.
Słowa te, zakładam, mają pojawić się w treści lekcji, są nowe, więc użycie ich ‘na dzień dobry’ jest pozbawione sensu. Dodatkowo wygląd został użyty w Miejscowniku, co bardzo utrudnia rozpoznanie słowa (O tym też warto pamiętać! O formach słów używanych podczas wyjaśniania słownictwa. Najlepiej, żeby to był Mianownik).
5. To, co my znamy ze szkoły, jako rodzimi użytkownicy języka, nie jest odpowiednie dla uczących się polskiego jako obcego. Jeśli chcemy sprawdzić umiejętności gramatyczne, zapytajmy raczej: Jaka jest forma? I podajmy przykład, kontekst, sytuację.
Więcej o uczeniu polskiej gramatyki znajdziesz tutaj: https://pfy.ewap.stronazen.pl/2020/11/13/jak-oswoic-polska-gramatyke/
Mam nadzieję, że ta krótka analiza pomogła Ci zrozumieć czy też uświadomić sobie, w czym tkwi rzecz w konstruowaniu poleceń po polsku na lekcji.
Masz ochotę na więcej przykładów? Świetnie! Mam ich jeszcze trochę dla Ciebie! Tym razem poproszę Cię nie tylko o przetransformowanie tych poleceń, ale też o zastanowienie się, dlaczego nie są odpowiednie dla poziomu A1.
6. Proszę, żebyście otworzyli książkę na stronie dwudziestej czwartej i spojrzeli na ćwiczenie trzecie.
7. Tematem dzisiejszej lekcji będą zainteresowania i hobby.
8. Proszę spójrzcie na tekst, jeśli widzicie jakieś niezrozumiałe słowo, pytajcie.
9. Wybierz odpowiednią formę.
10. Ułóżcie teraz wspólnie dialog.
Jak poprzednio – daj sobie czas, zastanów się, które słowa są zdecydowanie za trudne, co jest zbędne, co można prościej. Możesz zapisać sobie swoje pomysły, modyfikować je, próbować różnych sposobów.

Jeśli jesteś gotowa, zerknij na moje propozycje?

6. Proponuję: Proszę otworzyć książkę. Książka (mówiąc to, biorę ją do ręki), strona numer dwadzieścia cztery, ćwiczenie (pokazuję) numer trzy.
zamiast:
Proszę, żebyście otworzyli książkę na stronie dwudziestej czwartej i spojrzeli na ćwiczenie trzecie.
Nieodpowiednie dla początkujących są: konstrukcja z żeby oraz liczebniki porządkowe.
7. To kolejny przykład opowiadania o języku. Zamiast tego zapytałabym:
Co lubisz robić? Masz hobby? Co cię interesuje? Sport? Polityka? Muzyka? Historia?
Nie opowiadaj o języku! Działaj! Rób, mów, pokazuj jak! Stwarzaj sytuacje do rozmowy.
Mówiąc: Tematem dzisiejszej lekcji będą zainteresowania i hobby. nie tylko pozbawiamy się działania, ale też komplikujemy komunikację (i zniechęcamy uczących się, być może tracimy ich zainteresowanie). Każde z użytych słów dałoby się wyjaśnić na poziomie A1, jednak poprzez konstrukcję wypowiedzi (Narzędnik otwierający zdanie) przekaz staje się zawiły.
8. Czy rozumiesz? Rozumiesz wszystko? Wszystko ok?
To jedno z najważniejszych pytań i chyba najczęściej przeze mnie zadawanych. Pozwala upewnić się, czy to, co mówimy jest jasne dla uczących się.
Proszę spójrzcie na tekst, jeśli widzicie jakieś niezrozumiałe słowo, pytajcie.
Nieodpowiednie dla poziomu A1:
– spójrzcie (forma dokonana, tryb rozkazujący, słowo z wyższego poziomu)
– pytajcie (tryb rozkazujący – to poziom A2)
– niezrozumiały (słowo z wyższego poziomu)
– widzicie (widzieć często myli się ze słowem wiedzieć)
– zbyt dużo poleceń w jednym komunikacie


9. Proponuję: Która forma jest dobra?
zamiast:
Wybierz odpowiednią formę.
Nieodpowiednie dla poziomu A1:
– wybierz (tryb rozkazujący, słowo z wyższego poziomu)
– odpowiedni (słowo z wyższego poziomu)
10. Proponuję: Proszę dialog. Ty plus kolega / koleżanka. Konwersacja.
zamiast:
Ułóżcie teraz wspólnie dialog.
Nieodpowiednie dla poziomu A1:
– ułóżcie (tryb rozkazujący, słowo z wyższego poziomu)
– wspólnie (słowo z wyższego poziomu)
Mam nadzieję, że dzięki tym przykładom i zadaniom lepiej rozumiesz, jak możesz mówić do swoich kursantów i kursantek, żeby być zrozumiałą.
Warto na początku kursu poświęcić czas na zaznajomienie uczących się z poleceniami i pytaniami, z których będziesz korzystać. A potem konswkwentnie z tego zbioru korzystać i go rozwijać w miarę potrzeb i przyrastania umiejętności.
Mam nadzieję, że znajdujące się w tym wpisie grafiki, pomogą Ci w komunikacji na zajęciach. Możesz je sobie zapisać i wykorzystywać na swoich lekcjach lub przygotować swoje?
Więcej o języku na lekcji mówimy z Justyną na poniższym filmku (pod grafikami).
Jeśli masz jakieś pytanie, wątpliwość, chciałabyś podzielić się swoimi pomysłami na uczenie po polsku to napisz do nas na kontakt@polishforyou.eu.
Zapraszamy Cię też do naszej grupy na fb dla lektorek i lektorów: https://www.facebook.com/groups/1807837879482456
